Brass: Birmingham
Een overzicht
Jaar: 2018
Aantal spelers: 2-4 personen
Speelduur: 60-150 minuten
Vanaf leeftijd: 14 jaar
Moeilijkheidsgraad (BGG op 5) : 3,87
Uitgever: White Goblin Games
Spelontwerp: Martin Wallace, Gavan Brown, Matt Tolman
Illustrators: Gavan Brown, Lina Cossette, David Forest, ...
Het is 1770, de Engelse industriële revolutie breekt aan! Kan jij je kronen tot de beste ondernemer door je imperium uit te breiden met kanalen, sporen en industrëen? Brass: Birmingham is een economisch spel waarin timing en resource beheer cruciaal zijn. Het is een tactisch meesterwerk dat niet voor niets aan de top van de boardgamegeek lijst prijkt!
Opzetten van het spel
Plaats het hoofdbord in het midden van de tafel. Het bord is dubbelzijdig (dag en nacht). Dat is echter louter esthetisch, er is functioneel geen verschil. Aan de rechterkant van het hoofdbord vinden we de markt. We plaatsen zwarte blokjes (steenkool) op de daarvoor voorziene plaatsen in de steenkoolmarkt. De plaats met een stipje laat je open. We doen hetzelfde voor de ijzermarkt maar dan met de oranje blokjes (ijzer). Hier laten we de 2 plaatsen met een stipje open.
Het geld en de overgebleven blokjes plaatsen we naast het bord als een algemene voorraad.
Op de kaarten staat individueel aangeduid met hoeveel spelers ze meedoen. Met 4 spelers doen alle kaarten mee, maar speel je bvb met 3, dan verwijder je alle kaarten met enkel het 4 spelers symbool.
Van de resterende kaarten scheiden we de gewone van de jokerkaarten. We plaatsen de jokerkaarten links boven op het hoofdbord op voorziene plaatsen. Deze vormen 2 stapels, locatie en industrie jokerkaarten. We schudden de gewone kaarten en plaatsen deze links bovenaan op het hoofdbord boven de jokerkaarten.
Dezelfde aanduiding voor spelersaantallen vinden we terug op de handelaarstegels en de handelsplaatsen. Spelen we met minder dan 4 spelers dan leggen we de tegels die niet meedoen terug in de doos. De resterende tegels plaatsen we willekeurig op de handelsplaatsen voorzien voor het aantal spelers in dit spel.
Bij elke handelaarstegel, die niet leeg is, plaatsen we een biervat op de voorziene plaats. De resterende biervaten leggen we in de algemene voorraad.
Opzetten van het spel: Spelers
De spelers nemen een spelersbord en kiezen een gekleurde personagetegel (ondernemer). Neem alle speelstukken in deze kleur, dit is nu jouw spelerskleur. We schudden de personagetegels en plaatsen deze willekeurig op het beurtvolgordespoor linksonder op het hoofdbord. De bovenste tegel is de startspeler.
Plaats de bijhorende industrietegels, die linksboven genummerd zijn met Romeinse cijfers, in oplopende volgorde per industriesoort en dit met de volledig gekleurde zijde naar boven. Tegels met hetzelfde Romeinse cijfer plaats je op elkaar.
Je verbindingstegels (boot/trein) plaats je naast jouw spelersbord als voorraad. Ook je startgeld van 17 pond leg je in de buurt.
We plaatsen onze scoresteen (zeshoekig) op veld 0 en de inkomenssteen (rond) op veld 10 van het voortgangsspoor.
Iedere speler trekt 8 kaarten van de trekstapel en neemt deze op hand. We trekken nog 1 bijkomende kaart en leggen deze gedekt voor ons neer. Dit is het begin van onze aflegstapel.
Nice to know voor je start!
Het spel wordt gespeeld in 2 tijdperken (kanaal en spoor). Aan het einde van elk tijdperk krijg je punten voor je verbindingstegels en omgedraaide industrietegels op het hoofdbord. Na de puntentelling voor het kanaaltijdperk worden alle verbindingstegels en de industrietegels van niveau I van het hoofdbord verwijderd en worden alle kaarten opnieuw geschud en gebruikt voor het spoortijdperk.
Op je spelersbord vinden we tegels van 6 verschillende soorten industrie. Deze kunnen we verdelen in 2 groepen. Steenkoolmijnen, ijzerfabrieken en brouwerijen die grondstoffen bevatten die je kan verkopen aan een markt of die spelers kunnen verbruiken bij het bouwen van nieuwe industrieën of verbindingen. De katoenfabriek, pottenbakkerijen en werkplaatsen probeer je te verhandelen/verkopen op de handelaarsplaatsen.
Er wordt in Brass: Birmingham veel gesproken over je netwerk en connecties. Een locatie zit in jouw netwerk als de locatie minstens 1 van jouw industrietegels bevat of als de locatie grenst aan minstens 1 van jouw verbindingstegels (boot/trein). 2 locaties zijn verbonden (connectie) als er een route ligt met verbindingstegels, ongeacht van welke speler, tussen de ene en de andere locatie!
Verloop van een ronde
De actieve speler gaat in zijn beurt 2 acties uitvoeren, enkel in beurt 1 van het kanaaltijdperk (start van het spel) is dit slechts 1 actie. Voor elke actie moet er een handkaart gespeeld worden op de persoonlijke aflegstapel. Nadat de 2 acties voltooid zijn neem je 2 kaarten van de trekstapel zodat je telkens terug 8 kaarten op hand hebt. Leg al het geld dat je deze ronde hebt uitgegeven op je personagetegel en dus niet terug in de voorraad! Heeft elke speler deze ronde 2 acties uitgevoerd dan krijgen alle spelers inkomen en bepalen we de beurtvolgorde voor de volgende ronde.
Grondstoffen verbruiken
Rechtsonder op het hoofdbord vinden we zeer belangrijke informatie over het verbruik van grondstoffen.
Voor ijzer is dit heel simpel. Heb je ijzer nodig en ligt er ergens op een ijzerfabriek nog oranje blokjes dan MOET je deze nemen, ongeacht van wie deze ijzerfabriek is. Zijn er meerdere ijzerfabrieken met blokjes dan mag je kiezen. Is dit niet het geval dan kan je ijzer kopen van de markt op het hoofdbord.
Voor steenkool heb je steeds een connectie nodig met een steenkoolmijn of met de markt. Ook hier geldt het principe dat je, als het kan, eerst steenkool neemt van een steenkoolmijn waarmee je verbonden bent (ongeacht van wie die mijn is) en dan pas van de markt op het hoofdbord. Ben je verbonden met meer dan 1 steenkoolmijn waar nog blokjes op liggen dan ben je verplicht deze te nemen van de dichtsbijzijnde mijn, ook al is het niet die van jouw! Heb je steenkool nodig maar heb je geen connectie met een steenkoolmijn met blokjes of met een markt, dan kan je de actie die je wilde doen simpelweg niet uitvoeren.
Voor bier tenslotte hebben we, zoals gezegd, geen extra markt op het hoofdbord. Wil je bier verbruiken van een andere speler dan kan dat, maar net als voor steenkool moet je dan wel verbonden zijn met de desbetreffende brouwerij. Je eigen bier mag je steeds gebruiken, hier is geen enkele connectie voor nodig.
Verbruikte grondstoffen gaan altijd terug naar de algemene voorraad.
Actie 1: Bouwen
Plaats 1 industrietegel van je spelersbord op het hoofdbord. Neem hiervoor de tegel van het laagste niveau van je gekozen industrie en plaats deze op een leeg veld op de door jou gekozen locatie. BELANGRIJK: In het kanaaltijdperk mag elke speler slechts 1 industrietegel per locatie bouwen, in het spoortijdperk zoveel als er vakken zijn!
De kosten om te bouwen zie je afgebeeld aan de linkerkant van elke tegel op je spelersbord. De kosten bestaan altijd uit geld, maar soms ook steenkool, ijzer of een combinatie van beiden. Wil je bvb een steenkoolmijn bouwen van niveau 1 dan betaal je enkel 5 geld, een brouwerij van niveau 1 kost je dan weer 5 geld en een ijzer.
Bouw je een katoenfabriek, werkplaats of pottenbakkerij dan gebeurt er niets meer. Verder in dit overzicht vertellen we meer over het bouwen van steenkoolmijnen, ijzerfabrieken en brouwerijen.
Bouwen is de enige actie in het spel waarbij je de geschikte kaart moet spelen. Er zitten 2 soorten kaarten in het deck, locatie en industriekaarten. Met een locatiekaart (vb Walsall) mag je op eender welk vrij vak op die locatie een tegel plaatsen. De tegel moet wel overeenkomen met 1 van de industrieën die op die locatie gevraagd wordt. Met een industriekaart (vb pottenbakkerijkaart) mag je een industrietegel, die overeenkomt met het industriesymbool op de kaart die je speelt, bouwen op een vrij vak op een locatie waar die industrie gevraagd wordt. Hierbij geldt 1 belangrijke regel, deze locatie moet in je netwerk zitten! Heb je nog geen enkele industrietegel of verbindingstegel op het hoofdbord gebouwd dan vervalt deze regel en mag je bouwen waar je wil (in het begin van het spel of van het spoortijdperk)
Bouwen: Steenkoolmijn
Plaats je een steenkoolmijn op het hoofdbord dan plaats je op deze tegel het aantal zwarte blokjes dat erop staat afgebeeld. Nadien gaan we kijken of de steenkoolmijn die je geplaatst hebt is verbonden met 1 van de actieve markten op het hoofdbord. Is dit het geval, dan kunnen we indien er plaats is meteen blokjes steenkool verkopen aan de steenkoolmarkt. Naast de rij waar je je blokje plaatst op die markt staat afgebeeld hoeveel geld je hiervoor krijgt. Is de steenkoolmijn niet verbonden met een markt dan blijven de blokjes op de tegel liggen. Deze kunnen daarna nooit meer verkocht worden aan de markt, ook niet als de steenkoolmijn in een latere fase van het spel wel verbonden wordt met een markt!
Met de steenkoolkaart plaatsen we een steenkoolmijn in Coventry. We hebben een verbinding met de markt via Oxford. 1 van de 2 blokjes steenkool kunnen we meteen verkopen voor 1 geld.
Bouwen: Ijzerfabriek
Een ijzerfabriek werkt op dezelfde manier dan een steenkoolmijn, alleen moet deze niet verbonden zijn met een markt om het ijzer te kunnen verkopen. Plaats het aantal blokjes dat staat aangegeven op de tegel en verkoop er zoveel aan de ijzermarkt als er plaats is. De prijs staat hier eveneens naast de rij waar je je blokje neerlegt. Blokjes die blijven liggen op de tegel kunnen ook hier later nooit meer verkocht worden aan de markt!
Met de locatiekaart plaatsen we een ijzerfabriek in Birmingham. Voor een niveau I ijzerfabriek hebben we 1 steenkool nodig. We hebben een connectie met Coventry en kunnen onze steenkool van daar nemen. Ook al hebben we geen verbinding met de markt, we kunnen 2 van de 4 blokjes ijzer verkopen voor 2 geld.
Bouwen: Brouwerij
Bouw je een brouwerij in het kanaaltijdperk, dan plaats je een biervat uit de voorraad op de tegel. Is dit in het spoortijdperk dan komen er 2 biervaten op de tegel. Er is geen algemene markt voor bier, dus bier wordt niet meteen verkocht.
Er zijn 2 landelijke brouwerijen op het bord die niet behoren tot een locatie. Hier kan je enkel een brouwerij bouwen met een industriekaart of een industrie jokerkaart en als jouw verbindingstegel naast het vak ligt!
Met de industiekaart bier plaatsen we een landelijke brouwerij. Dit kan ik omdat mijn connectie naar de brouwerij leidt. Voor een niveau I brouwerij hebben we 1 ijzer nodig. Deze kan ik nemen van mijn ijzerfabriek.
Industrietegels omdraaien
1 van de hoofddoelen in het spel is om al je industrietegels, die je op het hoofdbord plaatst, om te kunnen draaien. Wat je gaat krijgen wanneer je zo'n tegel omdraait kan je zien aan de rechterkant naast elke individuele tegel op je spelersbord. Dit zijn punten, een inkomensverhoging en eventueel linkpunten.
Steenkoolmijnen, ijzerfabrieken en brouwerijen worden omgedraaid wanneer het laatste blokje/biervat van de tegel wordt verwijderd (dit kan dus ook op de beurt van een tegenstander zijn omdat die jouw grondstoffen gebruikt). Je mag onmiddellijk je inkomen verhogen door je inkomenssteen op het voortgangsspoor vooruit te plaatsen. Hoeveel plaatsen staat rechtsonderaan de omgedraaide tegel.
Katoenfabrieken, werkplaatsen en pottenbakkerijen worden omgedraaid door de verkoop-actie. Ook hierbij mag je onmiddellijk je inkomen verhogen!
De laatste steenkool is van mijn niveau II steenkoolmijn gehaald. Mijn inkomensteen gaat 7 plaatsen omhoog op het voortgangsspoor. Op het einde van het tijdperk krijg ik 2 punten.
Actie 2: Verkopen
Om punten te scoren voor katoenfabrieken, werkplaatsen en pottenbakkerijen dienen we deze te verkopen aan handelaars. Voor deze actie leg je een willekeurige kaart uit je hand op je aflegstapel. Willekeurig in de zin van: het maakt niet uit voor de actie welke kaart je aflegt, maar je moet er natuurlijk wel over nadenken welke kaarten je nog gaat gebruiken voor de bouwacties in het verdere verloop van het tijdperk.
Kies 1 van je industrietegels, van deze 3 categorieën, die nog niet is omgedraaid en verbonden is met een handelsplaats waar daadwerkelijk deze grondstof wordt gevraagd. Dit wordt bepaald door de handelaarstegels die op elke actieve handelsplaats liggen. Mits je de kosten kan betalen mag je op deze manier zoveel van je industrietegels op het hoofdbord verkopen als je wil in 1 beurt!
De kost voor de verkoop-actie staat rechtsbovenaan de tegel vermeld. Meestal is dit 1 of 2 biervaten, enkel voor werkplaatsen van niveau III en VII is er geen kost. Zoals beschreven in punt "Grondstoffen verbruiken" mag je bier verbruiken van je eigen brouwerijen of van de brouwerij van een andere speler, mits connectie!
Ben je de eerste die een bepaald goed verkoopt op die handelsplaats dan MAG je het biervat gebruiken dat bij die handelaar en bij dat goed staat. Doe je dat, dan krijg je ook de bonus aangegeven naast het biervat. We leggen het gebruikte biervat terug in de voorraad.
Ik wil mijn niveau II werkplaats verkopen. De handelaars In Gloucester vragen om werkplaatsen. Via de connecties van de oranje speler heb ik toegang tot deze handelaars. Om de werkplaats te verkopen moet ik 1 biervat verbruiken. De oranje speler heeft zijn werkplaats daar reeds verkocht en heeft daarvoor het biervat voor de werkplaatsen bij de handelaars al gebruikt. Ik heb gelukkig net een landelijke brouwerij gebouwd en kan hiervan een biervat gebruiken en meteen ook mijn brouwerij leeg maken en omdraaien.
Actie 3: Netwerk
Om verbindingen te maken tussen de locaties hebben we de verbindingstegels nodig. In het kanaaltijdperk gebruiken we de bootkant en de verbindingen op het hoofdbord met de rivier (blauwe lijn), in het spoortijdperk de treinkant en de rails. Vele verbindingen zijn overigens goed voor beiden. Elke verbinding kan slechts 1 verbindingstegel bevatten.
Ook voor deze actie leg je een willekeurige kaart uit je hand af op je aflegstapel. De kosten voor het plaatsen van een verbindingstegel is afhankelijk van het tijdperk en wordt weer gegeven aan de rechterkant van het hoofdbord. In het kanaaltijdperk is dit simpelweg 3 geld.
Je mag 1 verbindingstegel plaatsen per actie. De verbindingstegel moet altijd geplaatst worden naast een locatie die zich in je netwerk bevindt.
In het spoortijdperk heb je 2 mogelijkheden, een enkele of een dubbele verbindingsactie. Voor beide acties heb je, naast respectievelijk 5 en 15 geld, ook steenkool nodig en voor de dubbele daarbovenop ook nog bier. Ben je dus niet geconnecteerd met een steenkoolmijn/markt en/of een brouwerij van een tegenstander (indien je zelf geen brouwerij meer hebt met een biervat), dan kan je op die plaats geen verbingstegel plaatsen.
Actie 4: Scout
Krijg je de juiste kaarten niet om de gouden actie te doen die je zou willen, dan kan je er voor kiezen om de scout actie uit te voeren. Hiervoor leg je voor de actie zoals steeds een willekeurig kaart af op je aflegstapel, met daarbovenop nog eens 2 handkaarten. Daarna neem je een locatie jokerkaart en een industrie jokerkaart van het hoofdbord op hand. De locatie kaart kan gespeeld worden als eender welke locatie, de industriekaart als eender welke industrie.
Indien je een jokerkaart speelt gaan deze niet naar je aflegstapel, maar terug naar de voorziene plaats op het hoofdbord.
Je mag de scout-actie niet uitvoeren zolang je nog een jokerkaart van eender welke soort op hand hebt!
Actie 5: Ontwikkeling
Leg een willekeurige kaart uit je hand af op je aflegstapel.
Met de ontwikkelactie (gloeilampsymbool) kan je zorgen dat je sneller aan industrietegels van een hoger niveau geraakt. Per actie mag je maximum 2 industrietegels van je spelersbord verwijderen (mag van verschillende industrieën zijn). Neem hiervoor een tegel van het laagste beschikbare niveau van een industriesoort en verwijder deze uit het spel. Voor elke tegel dat je zo uit het spel verwijdert, dien je een ijzer te betalen. Dit komt zoals eerder gezegd van eender welke ijzerfabriek op het hoofdbord en indien er geen voorradig zijn mag je er kopen van de ijzermarkt.
2 uitzonderingen zijn de pottenbakkerijen van niveau I en III. Deze kunnen niet ontwikkeld worden, enkel gebouwd. Dit wordt aangegeven op de tegel door het doorstreepte gloeilampsymbool.
Ik leg de kaart Burton-on-Trent af en ga een niveau I brouwerij en een niveau II steenkoolmijn van mijn speelbord verwijderen met de ontwikkelactie. Op het hoodbord neem ik 1 ijzer van mijn ijzerfabriek en betaal ik 1 geld om het 2de ijzer te kopen van de markt.
Actie 6: Lenen
Geld managen is ook 1 van je hoofdtaken in dit spel. Zoals in vele spellen heb je hier steeds weer te weinig van. Gelukkig kan je in Brass: Birmingham de leenactie uitvoeren. Leg hiervoor weer een willekeurige kaart uit je hand af op je aflegstapel. Daarna mag je 30 geld uit de bank nemen, maar je inkomenssteen moet je wel 3 inkomensniveaus naar beneden plaatsen. Dan plaats je je inkomenssteen op de hoogste waarde binnen het nieuwe inkomensniveau.
TIP: Durf te lenen, maar time dit zo goed mogelijk om er weinig nadeel van te ervaren! In principe zal elke speler gemiddeld 1-3 keer per spel deze actie uitvoeren.
Ik leg een industriekaart pottenbakkerij af voor de leenactie. Ik krijg 30 geld van de bank.Mijn inkomenssteen gaat 3 inkomensniveaus naar beneden, van 23 naar 17. Ik plaats mijn inkomenssteen op 18, de hoogste waarde binnen het niveau. Ik krijg bij de volgende inkomensfase nu 4 geld in plaats van 7.
Einde van een ronde
Heeft elke speler deze ronde 2 acties uitgevoerd dan krijgen alle spelers inkomen en bepalen we de beurtvolgorde voor de volgende ronde.
Voor de beurtvolgorde herschikken we de personagetegels op het beurtvolgordespoor. De tegel van de speler die het minste geld heeft uitgegeven deze ronde leggen we bovenaan. Dit wordt de nieuwe startspeler voor de volgende ronde. Degene die het meeste geld heeft uitgegeven is als laatste aan de beurt. Hebben 2 of meer spelers evenveel geld uitgegeven, dan blijft hun volgorde ten opzichte van elkaar ongewijzigd.
Het inkomen wordt bepaald door de positie van je inkomenssteen op het voortgangsspoor. Je ontvangt zoveel geld als aangegeven op de munt naast de huidige positie van de inkomenssteen. Is dit een negatief getal dan moet je dat bedrag aan de bank betalen.
Einde kanaaltijdperk
Zijn alle kaarten van de trekstapel en de handkaarten van alle spelers op dan eindigt het kanaaltijdperk. We gaan nu punten tellen als volgt:
- Per speler kijken we naar de verbingstegels op het hoofdbord. Je krijgt 1 punt per linksymbool op de industrietegels die op de locaties liggen die door jouw verbindingstegel verbonden worden. Elke verbindingstegel die gescoord is verwijder je meteen van het bord en je zet het aantal punten bij met je scoresteen op het voortgangspoor.
- Per speler kijken we daarna naar alle omgedraaide industrietegels op het hoofdbord. We tellen alle overwinningspunten weergegeven linksonder op de tegels en zetten ook deze punten bij op het voortgangspoor. Niet omgedraaide industrietegels scoren geen overwinningspunten!
Verwijder nu alle niveau I tegels van het hoofdbord (en dus niet van je spelersbord). Tegels van niveau 2 of hoger blijven liggen.
Bij elke handelaarstegel, die niet leeg is, plaatsen we terug een biervat op de voorziene plaats indien deze verbruikt werd.
Schud alle kaarten van alle aflegstapels samen en vorm een nieuwe trekstapel op de voorziene plaats op het hoofdbord. Iedere speler trekt nu terug 8 handkaarten om het spoortijdperk mee te starten. Voor het spoortijdperk wordt er geen extra kaart van de trekstapel genomen om je aflegstapel te vormen en mag de startspeler meteen 2 acties uitvoeren.
BELANGRIJK: Tegels van niveau I (uitgezonderd de pottenbakkerij) mogen in het spoortijdperk niet meer gebouwd worden (aangeduid op je spelersbord met een wit/blauwe cirkel)!
Einde spoortijdperk/spel
Zijn alle kaarten van de trekstapel en de handkaarten van alle spelers opnieuw op dan eindigt het spoortijdperk. We gaan nog eens punten scoren voor de verbindingstegels en de omgedraaide industrietegels, exact zoals na het kanaaltijdperk.
De speler die na deze telling de meeste punten heeft mag zich de beste ondernemer uit de Engelse Industriële Revolutie noemen!
Persoonlijke mening
Kort samengevat, een meesterwerk! Dit is het meest tactisch/strategisch spel uit onze collectie. Je moet zowel op korte als op lange termijn nadenken en je economie te allen tijden op peil houden.
Toegegeven, Brass: Birmingham is niet het gemakkelijkste spel om in te komen, maar wat dit spel voor mij fantastisch doet is de manier waarop je punten scoort. Verbindingstegels en omgedraaide industrietegels, meer niet! Dat maakt voor mij de instapdrempel al wat lichter, je weet perfect waar je punten gaat scoren en slechts op 2 manieren.
Nog een sterk punt is de (positieve) interactie tussen de spelers. Je kan grondstoffen gebruiken van de andere spelers, wat af en toe voor een vloekmoment kan zorgen als je die graag zelf wilde gebruiken, maar langs de andere kant er voor zorgt dat je tegels omgedraaid worden en je sneller extra inkomen en punten krijgt.
Ook het beurtvolgordesysteem is heel sterk gedaan. Zal ik nog een beurt wachten met deze actie want die kost me veel geld en dus plaatsen in de beurtvolgorde of als laatste aan de beurt bvb uitkijken om het minste geld uit te geven en de volgende ronde als eerste aan de beurt te zijn en zo 4 acties achter elkaar te doen, heerlijk!
In het begin hadden we wat twijfels of het wel een spel voor ons zou zijn. Niet dat we geen Engels kunnen, maar toen White Goblin Games aankondigde dat ze het spel in het Nederlands gingen uitbrengen hebben we dan toch de stap gewaagd. De nummer 1 op BGG, dat moet toch iets betekenen! Een schot in de roos dus achteraf gebleken, want deze staat ook voor ons nu hoog genoteerd in onze top allertijden en zal daar ook niet snel verdwijnen!
Een topper!
TIP: De speciale iron clay fiches zijn heel goed, maar vrij prijzig... Wij spelen dit spel altijd met gewone pokerchips. Veel leuker dan met het kartonnen geld!
Beoordeling (op 10)
Reactie plaatsen
Reacties