Carnegie
Een overzicht
Jaar: 2022
Aantal spelers: 1-4 personen
Speelduur: 120 minuten
Vanaf leeftijd: 12 jaar
Moeilijkheidsgraad (BGG op 5) : 3,82
Uitgever: HOT Games
Spelontwerp: Xavier Georges
Illustraties: Ian O'Toole
Andrew Carnegie, 1 van de rijkste mannen tijdens de 19de eeuw werd op korte tijd 1 van de belangrijkste spelers in de staalindustrie. Hij was een weldoener, die na zijn dood een behoorlijke som geld achterliet aan goede doelen en stichtingen.
Het spel is een ode aan Carnegie's leven, waarin je je eigen bedrijf uitbreidt om invloed uit te oefenen binnen de staalindustrie in de Verenigde Staten. Productie, verkoop en uitbreiding van je eigen transportketens komen aan bod, alsook schenkingen aan goede doelen.
Tracht in 20 ronden het meest succesvolle bedrijf op te richten en win het spel!

Opzetten van het spel
Plaatst het spelbord in het midden van de tafel. Voor een opzet met 2 spelers kan je kiezen om het hoofdbord te draaien en naast de spelers te leggen.
Geef elke speler een bedrijfsbord, componenten van een kleur, 4 projectstroken, 4 goederenblokjes en 12 geld.
Selecteer random 4 tijdlijntegels en leg deze tussen de start- en eindtijdlijntegel. Plaats hierop de 4 respectievelijke actiemarkers.
Kies vervolgens at random afdelingstegels (afhankelijk van het aantal spelers) en leg deze goed zichtbaar op tafel neer.
Als laatste, zorg je dat het geld en de goederenblokjes vlot bereikbaar zijn voor elke speler.
Opzetten van het spel: Het bedrijfsbord
Om je eigen bedrijf op te starten, krijg je enkele werknemers binnen verschillende segmenten en zorg je dat je projectstroken zorgvuldig in het bord worden geschoven.
Bij de projectstroken heb je 2 opties: A & B. Welke de beste is, hangt af van de speler zijn tactiek. Na het kiezen van de zijde, schuif je de projectstrook in het spelbord. Bij de groene, blauwe en oranje strook zet je een schijf (die een eerste bonus bedekt). Bij de roze strook zet je niets, want hier is geen intiële bonus voorzien.
Zet in elke vooraf geprinte afdeling 1 werknemer en zet 5 werknemers in de lobby. Deze werknemers kan je doorheen het spel toewijzen aan specifieke afdelingen.
Elke speler zijn bedrijfsbord wordt hetzelfde opgesteld aan het begin van het spel.
Opzetten van het spel: Het hoofdbord
Om het spel van in het begin wat competitief te maken voor 1,2 of 3 spelers, worden enkele gebouwen, steden en goede doelen afgedekt. Als je een solospel of met 2 spelers speelt, zijn dit er 18 in totaal. Met 3 spelers worden er 9 plaatsen afgedekt. Trek kaarten vanuit het solodek om te bepalen welke plaatsen worden afgedekt.
Zet een spelersmarker van elke speler op de inkomstsporen van elk district en een marker op het scorepoor.
Hierna kiest elke speler een huis (groene projectstrook) en plaatst deze op een stad naar keuze. Let wel dat deze schijf moet overeenkomen met een huis op het spelbord.
Opzetten van het spel: Tijdlijn
In totaal heb je 4 tijdlijnen gekozen in je beginsetup. Deze leg je tussen de start- en eindtijdlijntegels in de uitsparingen die ervoor voorzien zijn. Hierna zet je de actiemarkers op hun aangegeven plaats en geef je het oranje wiel aan de startspeler.
Tip: Bekijk in het begin zorgvuldig welke districten snel aan bod zullen komen en welke wat later. Deze kunnen je een richting geven in het begin van het spel. Het kan je ook helpen om te weten welke actie een andere speler zal doen als hij/zij aan de beurt is.
Als laatste kiest elke speler een extra afdelingstegel (te beginnen met de speler die het laatste aan de beurt is) van de tegels die eerder op tafel werden gelegd.
Je bent nu klaar om het spel te starten. Veel succes!
Verloop van een ronde
In totaal speel je 20 rondes doorheen het spel. Het is van groot belang dat je tracht in te schatten wat je tegenstanders gaan doen tijdens hun beurt en je tijdens jou eigen beurt je tegenstanders zo weinig mogelijk profijt laat nemen.
De actieve speler kiest een actie en verschuift de daarbijhorende actietegel op de tijdlijn naar rechts.
Als deze een district bedekt, voer je eerst de actie uit waar je werknemers (zowel van de actieve als passieve spelers) vanuit dat district kan terughalen naar je bedrijf (niet verplicht) met de daarbijhorende bonussen. (zie verder voor meer detail).
Hierna voer je de actie uit die je gekozen hebt en activeer je elke afdeling op je persoonlijke bedrijfsbord in een volgorde naar keuze.
Als de actieve speler klaar is, mogen de passieve speler hun acties uitvoeren en de tandwielmarker gaat over naar de volgende speler.
Afdeling 1: HR
In de afdeling HR draait alles om het recruteren en het aannemen van werknemers in de correcte afdeling.
Op de voorgeprinte HR afdeling, zie je standaard 1 werknemer staan. Binnen een bedrijf is het verplicht om minstens 1 werknemer binnen het HR-departement ter beschikking te hebben. Deze heb je tijdens het spel dus permanent.
Per HR medewerker in de afdeling (voorgeprint), mag je in totaal 3 verplaatsingen doen. Of dit nu dezelfde werknemer is of een andere werknemer, dat kies je volledig zelf.
Belangrijk om te weten is dat het verplaatsen van een werknemer potentieel een kost met zich meedraagt. Om de "stiel" te leren in een afdeling, moet je werknemers opleiden. Als je een werknemer verplaatst naar een afdeling, leg je deze plat neer op de plaats waar je deze wil zetten. Na alle verplaatsingen, kan je kiezen om deze werknemer(s) te activeren door de kosten te betalen die onder de werknemers te zien zijn.
Let op: Het kan voor passieve spelers een groot voordeel zijn om jou deze actie te zien doen. Ze weten potentieel wat jij als volgende actie plant. Als je als actieve speler dit dus doet, is het goed om je werknemers wat te spreiden om te kunnen profiteren van de acties van andere spelers.
Afdeling 2: Management
De management afdeling focust zich voornamelijk op het uitbreiden van de verschillende afdelingen, het verdienen van geld of het verdienen van goederenblokjes.
Er zijn 2 voorgeprinte management-afdelingen op je bord.
Het eerste focust zich op geld/goederen. Per actieve werknemer maak je een keuze tussen:
- Onmiddellijk 3 geld of een goederenblokje verdienen
- Onmiddellijk 6 geld of 2 goederenblokjes te verdienen, maar hiervoor moet je een werknemer op pad sturen in een district.
Met de laatste actie neem je dus de geactiveerde werknemer en je stuurt deze op pad in een district naar keuze.
De actie in de tweede afdeling laat je toe om een nieuwe afdeling van de beschikbare afdelingen te plaatsen op je bedrijfsbord. Hou er rekening mee dat het je slechts 1 blokje kost als je daar al een passieve werknemer op je bedrijfsbord hebt. Anders kost het je 2 blokjes.
Management: Plaatsen van een werknemer op het spelbord
Als je een geactiveerde werknemer naar een district stuurt, dien je deze naar een inkomstenspoor te brengen van dat district.
Je bent deze werknemer niet kwijt, maar deze kan pas opnieuw op je spelersbord komen, nadat dit district wordt gekozen op het tijdlijnbord.
Het voorbeeld hieronder toont dat we onze werknemer in het Oost-district hebben geplaatst. Als bij een volgende beurt een actiemarker wordt gekozen door een speler en deze komt terecht op dat district, kan je jouw werknemer terug naar je bord halen en de desbetreffende bonussen nemen. In het voorbeeld hiernaast, zou je per werknemer die teruggehaald wordt, 4 geld krijgen.
Tip: Je bent NIET verplicht om alle werknemers tegelijk terug te halen. Probeer een goede balans te vinden in werknemers in de districten & werknemers op je spelersbord. Waarom je niet alle werknemers zou terughalen, wordt later in deze uitleg duidelijk.
Afdeling 3: Uitvoering
Binnen deze afdeling focust elke werknemer zich vooral op het uitbreiden van je transportroute op het spelbord.
Er is slechts 1 voorgeprinte afdeling van deze op elk spelersbord. Per actieve werknemer kan je een gebouw plaatsen in een stad naar keuze. De stad moet NIET gelinkt zijn aan een eerdere stad, maar let er wel op dat je de link zeker op het einde van het spel kan maken tussen de verschillende steden. Dit zal je helpen met punten te scoren.
Als je een huis, winkel of fabriek wil bouwen binnen een stad, betaal je 1 goed (blokje). Als je een infrastructuur (brug bv) wil bouwen, dien je 2 goederen te betalen. Zorg er dus altijd voor dat je voldoende gebouwen kan neerzetten, door de projectstroken op de juiste moment uit te breiden (zie afdeling 4). Je kan echter pas een gebouw bouwen als deze beschikbaar is op je projectstrook.
Wat is nu het nut van het vrijspelen van die gebouwen op mijn projectstroken?
Het nut is heel simpel. Van zodra je werknemers terughaalt uit districten, activeer je onmiddellijk alle vrijgespeelde voordelen op de projectstroken! Dit kunnen punten zijn, maar ook geld, goederen of zelfs extra werknemers.
Het kan soms goed zijn om niet alle werknemers tegelijk terug te halen. Terwijl alle werknemers terughalen goed is om je bonus te activeren op je tijdlijn (hoofdbord), worden de bonussen van op je projectstroken maar 1 keer geactiveerd, ongeacht de hoeveelheid werknemers je terughaalt.
In het voorbeeld hieronder haal ik slechts 1 werknemer terug uit het Oost-district. Hierdoor krijg ik de 4 geld vanop het tijdlijnspoor, maar krijg ik ook 3 geld & 1 goed als bonus. Stel dat ik mijn tweede werknemer ook had teruggehaald, zou ik 8 geld vanop het tijdlijnspoor krijgen, maar dan ook slechts 3 geld & 1 goed als bonus vanop de vrijgespeelde plaatsen op de projectstroken.
Als je werknemers terughaalt, komen deze ALTIJD in een lobby terecht. Ze gaan nooit rechtstreeks terug naar de afdelingen.
Afdeling 4: Onderzoek & ontwikkeling
Hoe kan je nu in godsnaam je projectstroken uitbreiden of verder geraken op je tijdlijnsporen op het hoofdbord?
Juist, door deze afdeling te activeren.
Als we kijken naar de enige voorgeprinte afdeling op je spelersbord, dan kan je met elke geactiveerde werknemer 3x een "upgrade" uitvoeren naar keuze. De keuze die je hebt zijn:
- Verdergaan op een tijdsspoor naar keuze op het hoofdbord
- Uitbreiden van je projectsporen aan je persoonlijke spelersbord.
Als je kiest voor het uitbreiden van het projectspoor, trek je simpelweg de hoeveelheid stappen uit (zie de kosten op het projectspoor). Op de vrijgekomen plaatsen waar een spelersmarker past, zet je dan een marker. Nu kan je opnieuw verder gaan met het uitbreiden van je transportnetwerk in toekomstige beurten.
Tip: Zeker in het begin van het spel is vooral geld schaars. Probeer hier zo snel mogelijk wat bonussen vrij te spelen, zodat je niet in de problemen komt en je bepaalde acties niet kan doen of bepaalde werknemers niet kan activeren.
Donaties
Carnegie heeft na zijn overlijden veel geld geschonken aan goede doelen, ziekenhuizen, scholen, ....
Je kan tijdens het spel zelf deze donaties nabootsen. Door de juiste donatie te kiezen, kan je extra punten scoren op het einde van het spel. Op de tijdlijntegels zie je een symbool met een dollarteken. Als iemand een actie kiest en een actiemarker hierop zet, worden er geen werknemers teruggeroepen van een tijdlijnspoor op het bord. In de plaats hiervan kiest elke speler (te beginnen met de actieve speler) een donatie die hij/zij wil doen en zet er een spelermarker op.
Let op: Een eerste donatie kost je $5, een tweede $10 en zo verder. Je kan zoveel donaties doen in een spel als je wil, maar het kost je telkens $5 meer als de vorige donatie die je deed.
Tip: Probeer zeker zoveel mogelijk donaties mee te doen, dus zorg dat je altijd voldoende geld op zak hebt. Dit kan een grote doorslag geven in de eindtelling.
Ik wil een actie doen, maar de tijdlijn is afgerond
Als je een actie wil doen, maar de actiemarker op die specifieke tijdlijn staat op het laatste veld van die rij, dan kan je nog altijd deze actie doen.
In plaats van deze actiemarker te verplaatsen, draai je de actiemarker van de lijn er beneden om. Er wordt nu geen initiële actie geactiveerd (werknemers terughalen van een district of doneren), maar je kan enkel de actie die jij gekozen hebt doen.
Tip: Je kan hierdoor sommige districten blokkeren waar je zelf bijvoorbeeld geen werknemers meer hebt om terug te halen en zo voorkomen dat andere spelers hun werknemers (met de bijbehorende bonussen) kunnen terughalen. Zeker op het einde van het spel kan dit een impact hebben.
In het voorbeeld hierboven wil de actieve speler de HR afdeling activeren. Helaas staat deze al op het meest rechtse veld op de tijdlijn. De tijdlijnmarker van de afdeling eronder staat op de derde kolom (South). Deze marker wordt vervolgens naar rechts verschoven, MAAR de tegel wordt omgedraaid.
Op dit moment wordt er GEEN initiële actie (district of doneren) getriggerd, maar kan je alleen de actie HR uitvoeren. Hierna voeren de passieve spelers ook deze actie uit.
Einde van de ronde
Een ronde wordt beëindigd als alle acties, van zowel de actieve als de passieve speler(s), gedaan zijn. Elke speler mag alle inactieve werknemers activeren door de kosten te betalen die onder de werknemers staan. Als hier niets staat, is het activeren van een werknemer gratis.
Geef de startspelertrein door aan de volgende speler en start een nieuwe ronde.
Einde van het spel
Het spel eindigt van zodra er 20 rondes zijn voltooid, en dus alle actiemarkers op het tijdlijnbord helemaal rechts staan.
Tijdens het spel kunnen spelers punten verdienen door onmiddellijke OP's te verzamelen. Deze worden aangeduid met een rood vraagteken. Alle andere punten worden gescoord op het einde van het spel.
Tel de volgende punten bij elkaar op:
- Score van OP's behaald tijdens het spel +
- 3 OP voor een ongebruikte actiekeuzetegel (deze is enkel beschikbaar tijdens een 4 spelerspel (voor elke speler) of in een 3 spelersspel (voor de laatste speler)
- 1 OP per actieve werknemer op je persoonlijke bedrijfsbord. Let op: de voorgeprinte speler in de HR afdeling telt niet mee.
- 2-3 OP per uitbreidingsafdeling op je bedrijfsbord. Alle nieuwe afdelingen op de bovenste rij brengen je 3 punten op, de andere 2 punten. De voorgeprinte afdelingen worden niet meegeteld.
- OP van al je projectstroken, met een maximum van 6 voor huizen, 9 voor winkels, 12 voor industrie & 15 voor infrastructuur.
- OP van verbindingen met grote steden, afhankelijk van de bereikte trein bij alle tijdlijnsporen (zie tabel op het hoofdbord).
- 0-3 OP van gebouwen in alle steden.
- OP van donaties, met een maximum van 12 punten per donatie.
Wie de meeste punten gescoord heeft, is de meest invloedrijke persoon in de USA en wint het spel!
Persoonlijke mening
Ja... de uitleg zegt het al. Dit is niet het meest makkelijke spel om in te stappen. Er zijn veel tactische overwegingen die je moet maken bij elke zet. Doe je deze zet nu, of hoop je dat je tegenstander deze de volgende actie doet? Als ik dit doe, welke invloed heeft dat op mijn tegenstanders? Waar ga ik op focussen? Welke route ga ik nemen om mijn steden te verbinden?...
Zoveel om in acht te nemen bij elke zet die je doet, maar wat een heerlijk tactisch spel.
Er zijn veel verschillende tactieken bij het spel, maar de uitgevers hebben er wel voor gezorgd dat het mooi in balans blijft, waardoor scores nooit ver van elkaar zullen afliggen.
Het idee om een spel tevens te wijden in het kader van het leven van iemand, lijkt iets onmogelijk. De makers van het spel hebben echt wel fantastisch werk geleverd om Carnegie zijn levenswerk beknopt samen te vatten.
Conclusie: Een spel dat bij mij heel erg in de smaak valt en zeker nog lange tijd binnen de collectie zal blijven!
Beoordeling (op 10)
Reactie plaatsen
Reacties