Marrakesh
Wil je meteen onze mening weten, klik dan hier!
Een overzicht
Jaar: 2022
Aantal spelers: 2-4 personen
Speelduur: 120 minuten
Vanaf leeftijd: 14 jaar
Moeilijkheidsgraad (BGG op 5) : 3,41
Uitgever: White Goblin Games/Queen Games
Spelontwerp: Stefan Feld
Illustrators: Patricia Limberger en Franz Vohwinkel
Marrakesh, de parel van het Zuiden! In dit spel probeer je zoveel mogelijk invloed te bereiken in de stad. Onderhandel met allerlei marktkramers, geleerden, waterverkopers, jongleurs, enz... en ontdek oases en de rivier Tensift. Maak de bevolking gelukkig en wordt de held van Marrakesh!
TER INFO: er zijn verschillende versies van dit spel. De foto's in dit overzicht zijn van de klassieke Engelse versie. Je hebt ook nog de deluxe en de essential edition. Enkel deze laatste is beschikbaar in het Nederlands.
Opzetten van het spel
Plaats het hoofdbord in het midden van de tafel. Op dit bord zien we de delen van de stad.
Aan de linkerkant plaatsen we de schriftrollen, per kleur en telkens in 3 gelijke stapels. De bovenste tegel draaien we open.
Onderaan plaatsen we de luxegoederen. We maken 5 even grote stapels en draaien ook hier de bovenste tegel open. Links van deze goederen leggen we nog een stapel van 3 willekeurige wisselkantoren. De bovenste draaien we weer open.
Bovenaan aan het einde van de rivier leggen we een willekeurige rivierfiche voor seizoen 1 (te herkennen aan 1 gekleurd stuk uit de cirkel). We nemen ook willekeurig een rivierfiche van seizoen 2 en 3 en leggen deze klaar boven het hoofdbord.
Net onder de rivier vinden we 4 werkplaatsen. Op elk van deze plaatsen we willekeurig 8 stadspoorten.
Voor onderdelen die we willekeurig plaatsen, zoals bvb de stadspoorten, kan je de meegeleverde stoffen zak gebruiken.
Naast het hoofdbord plaatsen we nog de dobbeltoren en de hulpbronnen (water, dinar, dadels) als algemene voorraad. Daarbij leggen we ook de voorraad keshi's (cilinders die in dit spel verschillende types arbeiders en goederen voorstellen).
Opzetten van het spel: Spelers
De spelers nemen in de kleur van hun keuze een spelersbord, 6 assistenten, een scoresteen, een 100 puntenfiche, een zichtscherm. Verder nemen ze nog een voorraadbord, een overzichtskaart en een toeschouwerschijf.
Het voorraadbord leggen we boven het spelersbord. We nemen van 1 elke hulpbron en plaatsen deze in onze persoonlijke voorraad aan de linkerkant. We nemen 8 keshi's (welke kleuren staat beschreven in het regelboek) en elke speler trekt er daar willekeurig 2 van (bij 2 spelers 3). Deze leggen we op de voorziene plaatsen aan de rechterkant van je voorraadbord. Elke speler neemt nu willekeurig 3 bevoorradingsfiches en legt deze gedekt bovenaan het voorraadbord. Je mag deze bekijken en 1 ervan omdraaien om seizoen 1 mee te starten.
Een aantal spelersonderdelen plaatsen we op het hoofdbord. Plaats je scoresteen op veld 10 van het scorespoor en 1 van je assistenten op het startveld van de rivier. 2 van je assitenten starten onderaan de trap van de moskee en het paleis. Je resterende 3 assitenten en je 100 puntenfiche leg je voorlopig naast je spelersbord.
We leggen nu alle oasetegels gedekt neer op tafel en elke speler kiest er 6 (zonder te bekijken. Deze leggen we op de voorziene plaatsen in onze Sahara. De resterende oasetegels worden niet gebruikt en mogen terug in de doos.
Als laatste neemt iedere speler 1 keshi van elke kleur en we leggen deze achter ons zichtscherm.
We bepalen nu eenstartspeler en die krijgt nog de seizoensteller en de rondeteller.
Verloop van een ronde
Marrakesh wordt gespeeld in 3 seizoenen van elk 4 rondes. Aan het begin van een ronde gaan alle spelers in het geheim 3 keshi's kiezen uit hun voorraad achter het zichtscherm. De gekozen keshi's van alle spelers worden in de dobbeltoren gegooid en daarna volgt een keshi-draftfase. Daarna voeren de spelers 3 acties uit.
Keshi's uitkiezen & assistenten plaatsen
Alle spelers gaan in het geheim 3 keshi's kiezen uit hun voorraad achter het zichtscherm. Hebben alle spelers dit gedaan, dan tonen we simultaan de gekozen keshi's aan de andere spelers. Nu gaan we in het elk deel van ons spelersbordje dat bij de kleur van de 3 keshi's hoort een assistent plaatsen. Dit geeft aan welke 3 acties we straks gaan uitvoeren.
Keshi's nemen & plaatsen
1 van de spelers neemt nu alle gekozen keshi's en gooit deze inde dobbeltoren. De keshi's die eruit vallen worden op de voorziene plaatsen gelegd. Keshi's kunnen in de toren blijven steken, zoals 1 van de gele in ons voorbeeld.
Daarna gaan we, beginnend met de startspeler en met de klok mee, de beschikbare keshi's draften om aan ons spelersbord toe te voegen. Je kiest een kleur en je mag daarvan de beschikbare keshi's nemen en op je spelersbord plaatsen. LET OP: Je mag er maximaal 2 van 1 kleur kiezen, liggen er 3 dan moet je 1 keshi laten staan. Dit doen we beurt om beurt totdat alle beschikbare keshi's gekozen zijn. Het is dus niet zo dat jij automatisch de keshi's gaat krijgen die je zelf gekozen hebt om in de toren te gooien!
11 van de 12 verschillende kleuren keshi's (de rode niet) komen ook voor op je spelersbordje. Elk stadsdeel heeft z'n eigen kleur. Krijg je om welke reden dan ook bvb een grijze keshi, dan plaats je deze in het grijze stadsdeel (de madrasa).
Er zijn 3 stadsdelen die je een voordeel geven telkens je er een keshi plaatst.
In de groene dadelplantage plaatst levert je dat onmiddellijk 1 punt op.
Op het roze grote plein mag je één maal de bijhorende bonus nemen. 1 water in dit voorbeeld.
In de bruine sahara mag je de bijhorende tegel omdraaien en de oase ontdekken.
Acties met de assistenten
Zoals gezegd, bepalen de assistenten welke 3 acties je deze ronde mag uitvoeren. Beginnend met de starspeler en verder met de klok mee gaan de spelers hun 3 assistenten gebruiken, dus niet beurtelings 1 assistent! Hierbij kan je voor elke assistent kiezen om simpelweg een nieuwe keshi van de desbetreffende kleur te nemen of het uitvoeren van de eigen specifieke actie van de wijk/stadsdeel. Veel van de acties van de wijken hebben interactie met bepaalde delen op het hoofdbord.
De dadelplantage
De actie van de dadelplantage is simpel: neem evenveel dadels uit de voorraad als dat er keshi's (dadelplukkers) zijn in je plantage. In dit voorbeeld 3!
Ik kan er, zoals hierboven reeds vermeld, ook voor kiezen om de plantageactie niet uit te voeren en gewoon 1 groene keshi bij te zetten en 1 punt te scoren.
Over het algemeen geldt dat, het uitvoeren van de actie van de verschillende stadsdelen, sterker is dan gewoon een keshi bijnemen. Af en toe kan het echter nuttig zijn om dit te doen, om latere acties te versterken bijvoorbeeld of als je nog geen keshi in die kleur hebt kunnen bemachtigen.
De rivier
Bij de actie van de rivier kan je, zoals steeds, een blauwe keshi bijnemen (we gaan dit niet blijven herhalen ;-)) of een aantal stappen vooruit gaan op de rivier op het hoofdbord. Het aantal stappen wordt uiteraard bepaalt door het aantal keshi's (vissers) in jouw rivier, 4 in dit geval. Je mag altijd water inlveren om een stap extra vooruit te gaan en dit zo dikwijls als je wil.
Het grote plein
De eerste keer dat je deze actie gaat uitvoeren, mag je de toeschouwerschijf leggen hoe je maar wil. Vanaf dan zal bij elke volgende actie de schijf 1 plekje met de klok mee worden gedraaid. Daarna mag je de bonus nemen die bij één van je roze keshi's (jongleurs) staat afgebeeld en dit x het aantal toeschouwers dat de schijf aan die bonus weergeeft.
In dit voorbeeld zou je dus kunnen kiezen voor 2 water, 2 dinar, 1 stap vooruit op de rivier of 3 stappen vooruit op de trap van de moskee.
Het paleis en de moskee
Het paleis (edelen) en de moskee (geestelijken) werken op dezelfde manier. Het aantal keshi's bepaalt hoeveel stappen je op de trappen op het hoofdbord naar boven mag gaan. In dit voorbeeld hebben we voor het paleis (wit) 3 keshi's. We gaan 3 stappen omhoog op de trap naar het paleis. Elke keer als we hierbij een afscheidingslijn passeren en naar een volgend segment gaan, krijgen we 1 dinar.
Gaan we naar boven bij het paleis of de moskee en bereiken we een nieuw segment, dan krijgen we ook de verbindingsbonus van het segment waarin we geëindigd zijn. De segmenten waarin onze assistenten staan zijn verbonden door een verbindingslijn vol bonussen. We mogen 1 van deze bonussen kiezen en die krijgen we onmiddellijk. Blijf je bij een verplaatsing binnen hetzelfde segment dan krijg je de verbindingsbonus niet nog een keer!
In ons voorbeeld gaan we eerst 3 stappen vooruit bij het paleis en krijgen daarvoor 1 dinar en 1 van de aangeduide bonussen (foto 1). Daarna gaan we 6 stappen vooruit bij de moskee. Hiervoor krijgen we terug 1 van de aangeduide bonussen en 2 dinar want we zijn 2 afscheidingslijnen gepasseerd.
De madrasa
In de madrasa kunnen spelers schriftrollen krijgen die bonussen opleveren. Deze schriftrollen vinden we aan de linkerkant van het hoofdbord en zijn onderverdeeld in 4 stapels. Het aantal keshi's in je madrasa bepalen welke tegels je kan nemen. Elke tegel kost je ook een aantal dadels (1-3).
In ons voorbeeld hebben we 6 grijze keshi's (geleerden) in de madrasa. We kunnen dus, voor een totale waarde van 6, tegels kopen. Dit op voorwaarde dat we dan ook de nodige dadels kunnen afgeven. We zouden dus een tegel die 5 keshi vereist kunnen nemen en eentje van 1, maar evengoed 2 tegels van 3.
Op foto 2 zien we dat er 4 verschillende soorten eigenschappen zijn:
1. Directe actie: nnmiddellijk en éénmalig
2. Permanente actie tijdens de rest van het spel
3. Bonusactie op het einde van een ronde
4. Bonusactie op het einde van het seizoen
Gekochte tegels worden bewaard naast je spelersbord, ook de éénmalige (een aantal oases kunnen je hiervoor nog extra punten geven - zie sahara).
De sahara
In de sahara kunnen spelers oases ontdekken. Zoals in een vorig punt al beschreven kan je door een extra keshi (karavaan) te nemen, 1 van je oases omdraaien en ontdekken. Je dient hiervoor wel de weg/lijn te volgen, onderaan starten en zo naar boven. Je kan er ook voor kiezen om 1 van de "start-oases" te ontdekken (links onderaan). Deze leveren onmiddellijk 2 punten of 2 hulpbronnen naar keuze op.
Je kan er ook voor kiezen om de ontdekte oases te activeren. Dit wil zeggen dat we er op het einde van het spel punten mee kunnen verdienen. Je mag er zoveel tegelijk activeren als je wil, maar je moet wel de nodige hulpbronnen kunnen betalen. Deze staan aangegeven tussen de oases en verschillen rij per rij.
In dit voorbeeld kiezen we ervoor om 3 ontdekte oases te activeren. We betalen hiervoor 2 dinar, een water en een dadel. Oases die we activeren leggen we op de voorziene plaatsen op ons voorraadbord, en dit altijd van links naar rechts! Door de eerste oase hier te leggen, wordt meteen de roze keshi beschikbaar. Deze plaatsen we op ons grote plein. De 3de tegel geeft ons de mogelijkheid om een keshi van je spelersbord terug in de voorraad te leggen en een andere kleur keshi in de plaats te nemen. De gele keshi spelen we voorlopig nog niet vrij, daarvoor dienen we een 4de oase te activeren.
De soek
Deze plaats stelt de markt voor en is wat speciaal. Hier vind je 3 kleuren keshi's, paars (tapijt), geel (lamp) en oranje (kruiden). Dit is ook het enige stadsdeel waarin je meer dan 1 assistent kan plaatsen per ronde (max 3) en dus ook meer dan 1 keer per ronde de actie kan uitvoeren. Voor elke assistent kan je er, net zoals bij de andere stadsdelen, gewoon voor kiezen om een keshi bij te nemen. Hier heb je dan de vrije keuze tussen keshi's van de 3 kleuren.
Met de actie die bij de soek hoort kan je 2 dingen doen:
1. Je kan exact 1 gele, paarse of oranje keshi uitgeven om deze in te wisselen op het wisselkantoor. Meestal krijg je hiervoor hulpbronnen terug. Op bovenstaande foto zien we dat we een schriftrol hebben waarvan we een extra hulpbron krijgen elke keer dat we het wisselkantoor gebruiken!
2. Je kan precies 1 van de openliggende luxegoederen kopen in de winkels van de soek. Hoeveel en welke kleur(en) keshi's je hiervoor moet betalen staat aangegeven op de tegel, net als de beloning die je hiervoor krijgt (meestal punten en/of hulpbronnen). De genomen tegel leg je daarna naast je spelersbord (een aantal oases kunnen je hiervoor nog extra punten geven).
De medina
Krijgen we op welke manier dan ook beige keshi's (wachters), dan zetten we deze in de wachttoren van de medina. De actie die bij de medina hoort laat ons 1 stadspoort kopen per wachter dat je op dat moment in de wachttoren hebt. Je kan dus meedere poorten per beurt kopen als je dit goed timed.
Bovenaan het hoofdbord zien we de 4 werkplaatsen met de stadspoorten. Willen we zoals in dit voorbeeld een roze poort, dan kunnen we deze halen in werkplaats 1, 2 of 3. Het enige verschil is wat we voor de poort moeten betalen. In werkplaats 1 bvb kost de poort ons niks, maar we moeten wel 3 punten inleveren, terwijl in werkplaats 3 de poort 2 dinar kost, maar daarvoor krijgen we dan 3 punten.
De stadspoorten mogen we aan eender welk stadsdeel leggen (elk stadsdeel heeft wel maar plaats voor 1 poort!), maar als we de kleur matchen krijgen we hiervoor 2 punten. Wat we wel altijd krijgen is 1 keshi in de kleur van de gekochte poort. In dit geval een roze keshi, waardoor we ook 1 stap vooruit mogen bij het paleis.
De waterverkoper
De enige kleur keshi's die we nog niet toegelicht hebben zijn de rode waterverkopers.
Als je in het begin van de ronde je rode keshi kiest, dan mag je je assistent plaatsen in een stadsdeel naar keuze (een joker als het ware). Zo kan je één actie 2x doen in 1 seizoen!
Als je, op welke manier dan ook, een rode keshi krijgt, dan plaats je deze in het voorziene veld in 1 van je stadsdelen. In dit voorbeeld plaatsen we een waterverkoper in het paleis. Voeren we een actie uit in een stadsdeel waar een waterverkoper staat dan krijg je telkens 1 water! De waterverkoper kan tevens ook nog zorgen voor punten aan het einde van het spel.
Einde van een ronde
Als alle spelers hun 3 assistenten gebruikt hebben, eindigt de ronde. We gaan nu kijken welke spelers een rivierbonus krijgen. Op de rivier zien we een aantal stroomversnellingen. Elke speler mag 1 bonus kiezen uit alle stroomversnellingen die hij/zij gepasseerd is. De vissers blijven op die plaats staan voor de volgende ronde. Verder wordt de rondeteller (kameel) doorgegeven aan de volgende speler. De seizoenteller (Stefan Feld-figuur) wordt nog niet doorgegeven. We starten nu een volgende ronde, de spelers kiezen terug 3 keshi's van achter hun zichtscherm, enz...
In dit voorbeeld mag groen kiezen uit 1 punt of een hulpbron naar keuze, rood kan enkel 1 punt nemen.
Einde van een seizoen
Na 4 rondes zijn alle 12 keshi's achter het zichtscherm gebruikt en eindigt het seizoen. Eerst doen we nog de einde ronde procedure (zie hierboven). Daarna volgen er 2 stappen:
1. We gaan kijken welke speler er het verst staat op de rivier. Deze speler (groen) krijgt in dit geval de bonus op de fiche van seizoen 1, in dit geval 1 rode keshi. Daarna gaan alle vissers terug naar het startveld van de rivier.
2. Iedere speler moet nu zijn bevolking bevoorraden. Wat we moeten geven staat op de omgedraaide bevoorradingsfiches, in dit geval dus 2 dadels en 1 dinar. Doen we of kunnen we dit niet dan verliezen we onmiddellijk 4 punten per fiche en moeten we al onze hulpbronnen die we bezitten inleveren
Om het volgende seizoen voor te bereiden doen we de volgende 5 stappen:
1. Het wisselkantoor dat dit seizoen gebruikt is leggen we weg en we draaien het nieuwe open
2. Het rivierfiche van het siezoen mag weg en we nemen dit van het volgende seizoen
3. Elke speler legt terug 1 keshi van elke kleur achter zijn/haar zichtscherm
4. Elke speler kiest 1 extra bevoorradingsfiche en draait deze open.
5. De seizoenteller wordt doorgegeven aan de volgende speler, deze krijgt ook meteen de rondeteller.
Einde van het spel
Als het 3de seizoen voltooid is en de einde van de ronde en einde van het seizoen tellingen zijn gebeurd, dan gaan we over tot de einde spel telling.
1. Voor elke wijk/stadsdeel dat volledig gevuld is met keshi's (8 van de kleur en 1 waterverkoper), krijg je 10 punten.
2. Punten voor 3 oasefiches (van de 6 mogelijke) die zijn geactiveerd.
3. Voor elke 2 hulpbronnen en/of keshi's in je soek (geel, paars, oranje), krijg je 1 punt.
De speler met de meeste punten is nu de winnaar en de heerser van Marrakesh.
Persoonlijke mening
Marrakesh is een expertspel dat eigenlijk uit minigames (stadsdelen) bestaat die op 1 of andere manier met elkaar verweven zijn. En die verbondenheid houden dat doet dit spel zeer goed en dat is ook nodig in dit type van spellen. Het geheel lijkt/is in het begin overweldigend, maar de stadsdelen op zich werken stuk voor stuk zeer simpel. Enkel de medina met de stadspoorten is uit ervaring gebleken een moeilijkere voor beginners. Eens je die door hebt is dit in mijn ogen wel 1 van de belangrijkste!
De manier waarop de start van een ronde werkt vind ik persoonlijk brilliant en is ook al meer dan het halve werk voor jouw beurt. Je kiest niet zuiver en alleen 3 kleuren keshi's, dit zijn ook de acties die je deze ronde zal uitvoeren. Bijkomend worden ze daarna in de toren gesmeten en misschien komen er wel goeie kleuren van je tegenstanders uit voor jou. Weten als hoeveelste je aan de beurt bent speelt hier een zeer belangrijke rol!
Het spel zorgt er ook voor, doordat je de 12 kleuren keshi's ter beschikking hebt, dat je elk seizoen alle stadsdelen 1 keer aandoet. Met de rode kan je de belangrijkste voor jou nog een 2de keer doen, tactisch en spelgewijs een kleine, maar geniale toevoeging.
De oasefiches vind ik op zich leuk. Je probeert ze te activeren en pas dan ga je er op het einde van het spel punten mee scoren. Het enige nadeel hier is, als je in het begin van het spel geen bruine keshi's vastkrijgt, kan je geen tegels omdraaien en weet je niet zo goed waar jij op het einde van het spel punten mee kan scoren. Het voelt dus een beetje random aan. Maar zoals gezegd, ben jij startspeler en je kiest de bruine actie (en de keshi blijft niet steken in de toren), dan ben je zeker dat je de bruine keshi kan draften!
De toren werkt bij ons prima, af en toe blijft er eens eentje steken, maar ook niet te veel. Net genoeg voor dat extra tikje spanning voor het draften!
Voor ons is Marrakesh een fantastische eurogame die telkens weer andere uitdagingen biedt en je aanzet tot slimme keuzes. De herspeelbaarheid is dan ook zeer hoog en daarbij zitten er ook nog een aantal leuke modules voor extra uitdaging in de doos.
De Nederlandstalige essential edition is identiek hetzelfde spel. Het is net iets wat compacter om op tafel te plaatsen en doordat een groot deel van de houten keshi's vervangen zijn door kartonnen en meerdere sporen, is het ook een stuk goedkoper. Wij verkiezen wel deze versie met de houten keshi's, maar wij zijn dan ook al fan van het spel. De goedkopere versie zorgt voor evenveel plezier!
Beoordeling (op 10)
Reactie plaatsen
Reacties